Sosyal eşitsizliği azaltan; toplu konutlarda mekanları genişletip ekonomik kısıtlar içinde en iyi yaşamı sunacak mimari çözümlere odaklanan Alejandro Aravena, kariyerinin ilk günlerinden beri "şehirlerin ikiliği" dediği kavramla boğuşan, şehir-yapı, yoğunluk, mağduriyet meselelerini sorgulayan bir mimar oldu.

 Alejandro Aravena Tarzı

Mimarlığının yanı sıra bir enerji şirketinde CEO olan Aravena, -bu yönüyle zaman zaman eleştiriliyor olsa da- paradoksları mimarlık yoluyla çözmek adına önerdiği yöntemler kayda değer. Aravena, 2021 Venedik Mimarlık Bienali'nde de ana tema olan "Birlikte Nasıl Yaşayacağız"  sorusunu irdeleyen bir enstalasyonla yer aldı. Ağaç kütüklerinden yapılmış strüktürün  bir "uzlaşma noktasını" sembolize ettiğini söyleyen mimar, 1818'de Şili Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla toprak mülkiyeti ve işgal çatışmasına giren Mapuche ve Şili arasında süregiden çatışmayı sona erdirmek için müzakere geleneğini canlandırmayı  öneriyordu.

Venedik'te sunulan bu proje, Aravena ve ekibinin Şili'nin güneyindeki topluluklarla birlikte yürüttüğü; Mapuche halkının ve Şilililerin bir arada nasıl yaşayabileceğini sorgulayan projenin de bir uzantısı. Bu projede, iletişimi ve diyaloğu teşvik eden mimarlığın şiddete alternatif bir yol olabileceğini öne süren ve görüşmelerin taraflar arasında "asgari bir bilgi simetrisi" şartıyla yürütülebileceğini söyleyen Aravena, öncelikle iki tarafın birbirlerinin kimliklerini tanıması gerektiğini söylüyordu.

 Alejandro Aravena Kimdir?

"Herkes için daha iyi bir kentsel çevre için mücadele ettiği, hem mimarlık hem sivil toplum hakkında derin bir anlayışıya sahip olduğu" için 2016 yılında Pritzker mimarlık ödülüyle onurlandırılan Alejandro Aravena, 22 Haziran 1967'de Şili'nin Santiago kentinde doğdu. 1992 yılında Universidad Católica de Chile'den mimar olarak mezun olduktan sonra 1994 yılında Alejandro Aravena Architects adlı kendi ofisini kurdu. 2001'den beri konut, kamusal alan, altyapı ve ulaşım dahil olmak üzere kamu yararına ve sosyal etkiye odaklanan Gonzalo Arteaga, Juan Cerda, Victor Oddó ve Diego Torres ile birlikte kurduğu bir “Do Tank” olan Elemental'e liderlik ediyor.

Şili, Amerika Birleşik Devletleri, Meksika, Çin ve İsviçre'de ofisleri olan Elemental, 2010'da Şili'yi vuran deprem ve tsunamiden sonra Constitucion şehrinin yeniden inşası için de davet edilmişti.  

2016 Venedik Mimarlık Bienali Direktörü olan Alejandro Aravena, 2010 yılında Kraliyet İngiliz Mimarlar Enstitüsü'nün Uluslararası Üyesi seçilmiş ve Monocle dergisi tarafından dünyanın 20 yeni kahramanından biri olarak duyurulmuştu.

Santiago Metropolitan Parkı, San Joaquin Universidad Catolica ve Siyam Kuleleri gibi ikonik  yapıların tasarımı kadar düşük gelirli aileler için esnek ve güzel, düşük maliyetli konut tasarımına zaman ayıran Aravena, firmanın işinin sadece binaları değil, "yaşamları şekillendirmekle" ilgili olduğuna inanıyor.Düşük bütçeli, kullanıcının da üretime dahil olduğu, pratik ama iyi tasarlanmış konutlar tasarlayan Aravena,  gelir seviyesi düşük bölgelerde  “artımlı” tasarım olarak ifade ettiği, yarısı hükümet fonlarıyla geri kalanı da konut sakinlerinin kendi imkânlarıyla tamamlanan sosyal konut yapılarının öncülüğünü yapıyor ve hükümetleri bu yönde teşvik etmek amacıyla yaptığı düşük bütçeli sosyal konut tasarımlarını açık-kaynak olarak web sitesinde de paylaşıyor.

Ofisine Elemental adını vermesinin nedenini açıklarken, " Şili veya genel olarak Latin Amerika gibi gelişmekte olan bir ülkede düşük gelirli konutlarla veya kentsel projelerle uğraşırken, kıtlıkla başa çıkmak için, gerekli olmayan her şeyi dışarıda bırakmanın" bir ayrıcalık olduğu fikrinden yola çıktıklarını söylüyor: "En temel olanı düşünmenin, en saf haliyle insan olmakla ilgili. Ailemle nasıl ilişki kurarım? Komşularımla nasıl ilişkiler kurabilirim? Kahn'ın bu ilişki durumlarını aradığını biliyorum. Her program eski bir kurum kavramıyla bağlantılıydı. Bir okulun, bir ağacın güzel gölgesi altında iki insan arasında eninde sonunda iyi bir sohbet etmesi gibi. Ama elbette Kahn, Kahn ve bizim yaptıklarımızla onu karşılaştırmaya çalışmam bile. Biz sadece bu yolu takip etme fırsatını kaybetmemeye çalışıyoruz."

 Alejandro Aravena Projeleri

"Artırımlı" Sosyal Konutlar

Şili’nin bir çölünde Iquique şehrinin tam merkezinde yer alan Quinta Monroy Evleri (Şili, 2003) projesinde, mevcut konut politikaları çerçevesinde "100 aile 5000 metrekarelik alana 750.000 Dolar’a nasıl yerleştirilecek" sorusuna yanıt arayan Elemental, sübvansiyonun yetersizliğine karşılık sorunun çözümü olarak devletin parasıyla ailelerin tek başına yapamayacakları mutfak, banyo gibi zor kısımları inşa ederek, esnek bir mekan kurgusu yaparak ailelere teslim ettiler. Aileler de zaman içinde evlerini genişleterek iki katına çıkarmış oldular. Aravena bu prensiple Meksika ve Şili’de; Las Anacuas Monterrey, Antofagasta, Renca Santiago, Barnechea I-II Santiago bölgelerinde yaptığı “artırımlı" projelerle sosyal konutların devletler tarafından bir gider olarak değil, bir yatırım olarak algılanması konusunda da öncülük etmiş oldu.

Elemental'in bir diğer projesi, bakım gerektirmeyen ve onu çevreleyen doğa gibi doğal yaşlanması amaçlanan Las Cruces Pilgrim Gözlem Noktası ( Jalisco, Meksika, 2010) her yıl 2.000’den fazla kişinin Kutsal Hafta boyunca yürüdüğü 100 km uzunluğundaki haç yolunun duraklarından biri işlev görüyor.

Buenos Aires şehrinin gecekondu mahallesi olan Villa 31’in fiziksel entegrasyonuna bir çözüm olarak önerdiği köprü bina da sosyal eşitsizlik sorununa odaklanan projelerden biri. IDGB Yeni Ülke Ofisi (Arjantin, 2019) Inter-Amerikan Kalkınma Bankası Grubu’nun “Güney Konisi”ndeki yeni merkezi olmayı ve mahallenin sakinlerinin kentin diğer bölgelerine erişimini kolaylaştırmayı amaçlayan yükseltilmiş doğrusal parktan oluşuyor. Güvenlik açısından zorlayıcı nitelikteki bu bölgeden farklı bir yerde bankayı inşa etmek mümkün olmadığı için Elemental projeyi bir bina, köprü ve park olarak önermiş.

Mimarlık pratiğinin yanı sıra Harvard Design Institude, Istituto Universitario di Architettura di Venezia, Architectural Association ve London School of Economics'te tasarım eğitimine katkıda bulunan Alejandro Aravena  2012 yılında Rio +20 Küresel Zirvesi'ne katkıda bulunan 100 portreden biriydi. Onun adına yazılmış monografilerinin yanı sıra Los Hechos de la Arquitectura ( Architectural Facts , 1999), El Lugar de la Arquitectura ( The Place in/of Architecture , 2002) ve Material de Arquitectura ( Architectural Matters , 2003) kitaplarının yazarı  olan Aravena'nın çalışmaları 50'den fazla ülkede yayınlandı.