Doğan Kuban'ı Kaybettik

Mimarlık tarihi alanında değerli çalışmalara imza atan; yazdığı eserlerle ve yetiştirdiği öğrencilerle büyük iz bırakan Prof. Dr. Doğan Kuban 96 yaşında hayatını kaybetti. Kuban 2019 yılında, Türk mimarisinin geçmişine yönelik kuramsal ve kavramsal çalışmaları nedeniyle Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün de sahibi olmuştu.

1960’lı yıllardan günümüze mimarlık, tarih, kent ve koruma konularının yanı sıra sanat, kültür ve eğitim üzerine de eserler bırakmış olan Kuban, Türkiye ve İstanbul mimarisi üzerine yazdığı kitaplarda, derslerinde, yurt içinde ve dışında verdiği konferanslarda Batılı araştırmacıların İslam sanatını homojen bir bütün gibi görüp ele almalarının yanlış bir yaklaşım olduğunu söylüyordu. Farklı İslam ülkelerine ait mimarlık ve geleneksel sanatların tarihsel ve coğrafi açıdan farklılaştığını savunmuş; klasik Osmanlı mimarlığını İslami kültürlerin yanı sıra Bizans ve Rönesans mimarlığıyla karşılaştırarak bu yaklaşımına kuramsal ve kavramsal bir çerçeve kazandırmıştı.

“İnsanlığı kurtarmak için dünyaya saygılı bir insan türü yetiştirmek gerek. Oysa sadece dünyayı kemirmekle kalmayan, fakat insanları da sömüren, birçok haksızlıklar içeren bir dünya sisteminde yaşıyoruz” diyen Kuban, bir üniversitede verdiği konferansta mimarların mesleki ve toplumsal sorumluluğuyla görüşlerini de paylaşmıştı. “Mimarlar tarih boyunca, en iyi ürünlerini, örneğin krallar, imparatorlar, sultanlar için yaptıkları binalarda verdiler. O büyük mimarlık anıtlarına bugün de ihtiyacımız var. Ama bu diğer sorumluluklarımızı unutmamızı gerektirmez. Biz sadece güzel şehir ve güzel mimari için çalışmıyoruz" diyen Kuban, mimarların yoksul durumda olan çoğunluğun yaşam şartlarını geliştirmek gibi bir sorumluluğu da olduğunu, bu insanlar için daha iyi yaşam koşulları sağlayan çevreler üretmenin de her zaman güzel şehirler üretmek anlamına gelmediğini söylemişti.

Doğan Kuban Kimdir?

Doğan Kuban 1926 yılında Paris’te doğdu. 1949 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni bitirdikten sonra fakültenin Mimarlık Tarihi Kürsüsü’ne asistan oldu. 1950’lerde İtalya’ya giderek Rönesans mimarlığı üzerinde çalışan Kuban, 1962’de Fullbright bursuyla konuk öğretim görevlisi olarak ABD’deki Michigan Üniversitesi’nde bulundu. Kuban, 1960’lar ve 70’lerde belli süreler boyunca Harvard Üniversitesi’nin bursuyla Washington D.C.’deki Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi ve Koleksiyonu’nda çalıştı. 1965’te Anadolu Türk Mimarlığının Kaynak ve Sorunları adlı çalışmasıyla profesör olan Doğan Kuban, 1973-76 yılları arasında İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde dekanlık yaptı. İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü’nün kurulması için çalışan Kuban, 1974’te kuruluşu tamamlanan enstitünün başkanlığını yürüttü. 1979-83 arasında Ağa Han Mimarlık Ödülü Yürütme Komitesi üyesi olan ve Türk, İslam, Anadolu mimarlığı ve sanatını konu alan kitaplar ve makaleler yayımlayan Doğan Kuban, çalışmalarında, Türk sanat ve mimarlığının özgün bir yaratı alanı olarak görülmesi gerektiğini öne sürdü.