Taiwania Ağacı
Anavatanı Doğu Asya olan Taiwania ağacı, bilimsel adıyla Taiwania cryptomerioides 'Eski Dünya ormanları'nın en büyük türleri arasında ve dünyanın en uzun ağacı unvanı için güçlü bir rakip. Aslında boy, şekil ve form bakımından şu anki rekorun sahibi olan Kaliforniya sahil sekoyasına (Sequoia sempervirens) çok benziyor.
Taiwania nasıl bir ağaç?
Bu ağaçların bazılarının 90 metreye kadar uzunluğa sahip olduğu ve yükselen düz gövdelerinin çapının 4 metreyi aştığı biliniyor. İlk kez 1904 yılında Japon botanikçi Nariaki Konishi tarafından yeni bir kozalaklı ağaç türü olarak tanımlanmış. İki yıl sonra, 1906'da, yirminci yüzyılın başlarında Tayvan bölgesindeki birçok bitkiye isim veren bir başka ünlü Japon botanikçi Bunzo Hayata tarafından tanımlanarak yayınlanmış. Başlangıçta yalnızca adada yetiştiğine inanıldığı için ona Taiwania genel adı verilmiş ancak o zamandan beri Çin ana karasının bazı kısımlarında, Myanmar'da ve kuzey Vietnam'da da yetiştiği keşfedilmiş. Anakaradaki bu ağaçlar ayrı bir tür olarak, Taiwania flousiana olarak sınıflandırılmış, ancak iki tür arasında gerçek bir botanik fark olduğu düşünülmüyor; isim yalnızca farklı habitatları ayırt etmek amacıyla kullanılıyor.
Uzun ömürlü ama yavaş büyüyor
Taiwania, ana adasındaki 1.800 ila 2.500 metre arasındaki rakımlardaki birkaç uzak dağın yanı sıra 3.952 metre ile dünyanın en yüksek dağı olan Morrison Dağı'nın batı yamaçlarında yetişiyor. Bu ada ve adını on dokuzuncu yüzyıl İngiliz misyoneri Robert Morrison'dan almış; bugün "yeşim" anlamına gelen Yushan olarak biliniyor.
Taiwania servileri bu dağın gerçekten muhteşem sakinleri arasında; 1900'larda birçoğu kereste için kesilmemiş olsaydı bugün çok daha geniş bir popülasyona sahip olacaktı. Tüm kozalaklı türler arasında en zarif ağaçlardan biri sayyılan Taiwania, genç döneminde mükemmel bir piramit şekli oluşturuyor. İnce dalları sarkıyor, büyüyen uçları yukarı doğru kıvrılıyor ve özellikle kışın açıkça göze çarpan çok keskin, parlak, mavimsi yeşil iğnelerden oluşan düz serpintiler halinde asılı dallardan oluşan perdeler oluşuyor. 2000 yaşına kadar ulaşabilen, uzun ömürlü, yavaş büyüyen bir ağaç türü. Olgun örneklerin çevredeki ağaçların üzerinde yükselen çıplak bir gövdesi ve bazen oldukça düzensiz bir gölgeliği var.
Neden "tabut ağacı" deniyor?
Ağacın kerestesi işlendiğinde hafif ve yumuşak; oldukça baharatlı ama hoş bir kokuya sahip. Mantar ve böcek saldırılarına ve çürümeye karşı son derece dayanıklı. Geçmişte tapınak ve ev yapımında kullanılmak üzere aşırı derecede kullanılmış. Bazı ağaçların, kırmızı ve soluk sarı yıllık halkalarla güzelce işaretlenmiş ince damarlı keresteleri var; bu da onların yüksek kaliteli mobilya ve diğer ürünlerin yapımında çok tercih edilmesini sağlıyor. En ilginç olan özelliği de ahşabın tabut yapımında çok rağbet görüyor olması. O yüzden birçok dilde "tabut ağacı" diye anılıyor. Özellikle zengin Çinlilerin tabutları için önemliydi, büyük ağaçlar son derece değerli olabiliyordu.
Batı bahçelerine getiren kişi Wilson
İngiliz bitki koleksiyoncusu ve kaşif Frank Kingdon-Ward, seyahatten döndükten sonra yazığı kitabında ağaçların nakledilmeden önce nasıl kesilip kalas haline getirileceğini ayrıntılı olarak anlatmış. Tam boyutlu bir ağacın altmış ila seksen kalas üreteceğini tahmin etmiş. Bu görkemli ağaç Batı bahçelerine Ernest Wilson tarafından tanıtılmış. 1918'de ilk kez Wilson'un yetiştirmeye başladığı bu ağaç, şimdi çekici özellikleri nedeniyle süs bitkisi olarak yetiştiriliyor. Tayvan kökenli olduğundan, kuzey enlemlerinde korumasız olarak açık havada dikilecek kadar dayanıklı olmadığı varsayılıyor. Ancak kışların çoğunda hayatta kalıyor; korunaklı, güneşli bir konumda büyüdüğünde başlangıçta düşünülenden çok daha dayanıklı olabiliyor. Pasifik Kıyısı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin güneydoğusu, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi daha sıcak bölgelerde yetişen ağaçlar, nispeten daha genç olmalarına karşın çok daha başarılı bir şekilde büyüyor.
Nesli tükenme tehdidiyle karşı karşıya
Doğal yaşam alanında savunmasız olduğu, kerestesi rağbet gördüğü için aşırı kullanım ve yasa dışı kesim nedeniyle tehdit altında. Bununla birlikte, 1984 yılında Tayvan'da Yushan Ulusal Parkı'nın kurulması ve Çin anakarasında ağaç kesiminin yasaklanması, bu dikkate değer ağaca bir miktar koruma sağlamış. 1992 yılında, bu nadir ve güzel ağaçların hak ettiği korumayı vurgulamak için Taiwania ağacının da aralarında bulunduğu beş endemik kozalaklı ağaç türüne ithaf edilen bir dizi özel posta pulu basılmış.



DİĞER YAZILAR
Yorum Yaz